Witamina D – działanie, zapotrzebowanie, źródła, skutki niedoborów i przedawkowania.

Witamina D jest bardzo ważnym składnikiem diety. Warunkuje wykorzystanie wapnia przez organizm oraz prawidłowa mineralizacje kości. Jej głównym źródłem jest synteza skórna, która zachodzi pod wpływem promieni ultrafioletowych. W mniejszym stopniu jest pozyskiwana z pokarmów – w nie wielkich ilościach występuje mleku oraz jego przetworach, jajach, wątrobie oraz tłuszczach rybnych.

Witamina D jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu kostnego, wzmaga resorpcję wapnia i fosforanów w jelitach, jest konieczna w procesach transportu wapnia. Wzmacnia system immunologiczny. Jest witamina o charakterze hormonalnym – jej działanie jest podobne do działania hormonów steroidowych. Wpływa także korzystnie na na stan napięcia i i sprawność układu mięśniowego.

Z licznych badań wynika, że może ona odgrywać rolę ochronna w stosunku do nowotworów złośliwych. Stymuluje  syntezę białka wiążącego wapń, co zwiększa absorpcję tego składnika w jelicie, ma także pozytywny wpływ w układ immunologiczny.  Witamina D jest także szeroko wykorzystywana w leczeniu łuszczycy.

Mimo iż witamina D pod wpływem promieni UV jest syntezowana z cholesterolu w skórze człowieka jej niedobory są bardzo powszechne. Wynika to głównie z małego nasłonecznienia w miesiącach jesiennych i zimowych, unikania słońca w miesiącach letnich i wiosennych lub używania kremów z filtrami oraz małego spożycia witaminy D.

Niedobór witaminy D prowadzi do krzywicy u dzieci i niemowląt oraz u osób dorosłych do odwapnienia i rozmiękczenia kości, zaś u osób starszych do osteoporozy.

Przedawkowanie witaminy D skutkuje zatruciem organizmu. Objawy przedawkowania to złe samopoczucie, brak łaknienia, zmęczenie, ból głowy, ból brzucha. U dzieci występują zaparcia a u dorosłych biegunka. Wapń odkłada się w tkankach różnych narządów, co powoduje nieodwracalne zmiany i zakłócenia pracy serca. Stężenie wapnia w surowicy krwi przekraczające 12µg w 100ml prowadzi do kamienicy nerkowej.

Zapotrzebowanie na witaminę D (μg cholekalciferolu):

• niemowlęta i dzieci do 9 r.ż – 5μg
• chłopcy i dziewczęta od 10 do 18 r.ż. – 5μg
• mężczyźni od 19 do 50 r.ż. –  5μg
• mężczyźni od 51 do 65 r.ż.  – 10μg
• mężczyźni od 66 r.ż.  – 15μg
• kobiety od 19 do 30 r.ż. – 5μg
• kobiety od 31 do 50 r.ż. –  10μg
• kobiety od 51 r.ż – 15μg
• ciąża – 5μg
• laktacja 5μg

Źródła pokarmowe witaminy D (μg w 100 gramach):

• łosoś świeży – 13
• makrela świeża – 5
• sardynka świeża –  11
• szprot bałtycki – 13,51
• śledź świeży – 19
• węgorz świeży- 30
• węgorz wędzony – 36
• tran – 330
• borowik – 7,46
• kurka – 6,15
• żółtko jaja – 4,5

Czynna forma witaminy D jest magazynowana w różnych narządach, głownie w wątrobie i tkance tłuszczowej, gdzie odkładana jest w ilościach wystarczających nawet na kilkanaście tygodni.

Źródło: H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2019.